Prawidłowo wdrożony program motywacyjny pozwala na pozyskanie i zatrzymanie dobrych pracowników. Jest to potężne narzędzie do budowania firmy ! Odpowiedni program motywacyjny działa jak magnes na pracowników. Jest atrakcyjny zarówno dla pracowników jak i pracodawców. Rządzi się specyficznymi zasadami, a w umowach i regulaminach wymaga określonych sformułowań.
Program – szyty na miarę
Program motywacyjny, aby nie być tylko mitem o szklanych domach, musi spełniać swoja funkcję. Pracodawca już na etapie rekrutacji powinien komunikować warunki uczestnictwa w programie i zasady funkcjonowania. Jeżeli program motywacyjny będzie uszyty na miarę – możemy mówić o sukcesie. Zatem koniecznym jest ustalenie wszystkich możliwości prawnych, finansowych i organizacyjnych podmiotu wdrażającego jak i poznanie oczekiwań, potrzeb pracodawców i pracowników. Jednym z najistotniejszych aspektów determinujących możliwości ukształtowania wdrożenia programu motywacyjnego jest forma prawna przedsiębiorstwa.
Wdrożenie
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w porównaniu ze spółką akcyjną ma dość skromne możliwości w zakresie ukształtowania programu motywacyjnego, a w wynika to z braku możliwości prawnych tej pierwszej. W sp. z o. o. nie ma możliwości uchwalenia obligacji zamiennych czy emisji warrantów subskrypcyjnych, kapitału warunkowego. Zdecydowanie mniejsza elastyczność spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wynika z braku symptomatycznej płynności dla oferowanych papierów wartościowych oferowanych w ramach programu udziałom.
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może zdecydować się jeden z trzech modeli: model udziałowy, model pieniężny, model udziałowo-pieniężnych (hybrydowy).
- Model udziałowy (ESOP-Employees Stovk Option Plan) polega na możliwości otrzymaniu udziałów spółki, które zostaną zaoferowane pracownikom spółki. Model ten zakłada, że po spełnieniu określonych warunków, pracownik stanie się udziałowcem (wspólnikiem) spółki.
- Model pieniężny – polega na udziale pracownika w wypracowanym przez spółkę zysku, zakończonego sukcesem projektu, dobrą kondycja finansową spółki i wypłaceniem przez spółkę premii pieniężnej
- Model udziałowo – pieniężny (hybrydowy) – polega połączeniu w/w modeli.
Wybór danego modelu programu motywacyjnego determinował będzie zaangażowanie odpowiednich organów spółki.
Umowa i regulamin
Podstawę uczestnictwa w programie motywacyjnym stanowi umowa uczestnictwa, która określa prawa i obowiązki pracownika, w związku z jego uczestnictwem w programie. Umowa winna regulować warunki i sposób wynagradzania pracowników w przypadku osiągnięcia przez nich wyznaczonych celów, ale także ich osobiste zobowiązania wobec spółki związane ze świadczeniem na jej rzecz pracy.
Regulamin programu motywacyjnego powinien zawierać zasady uczestnictwa w programie.
Good Leaver, Bad Leaver
W umowach uczestnictwa szczególną uwagę należy poświęcić możliwości postępowania spółki w przypadku tzw. Bad Leaver i Good Leaver.
Good Leaver – pomimo bardzo pozytywnie brzmiącego określenia typowe sytuacje „good leaver” w rozumieniu odejścia pracownika z firmy oznaczają m.in. jego niezdolność do pracy (ciężka choroba) czy też jego śmierć. Mogą to też być takie sytuacje jak: zmiana siedziby lub zwolnienie pracownika niezwiązane z jego efektywnością. Istotne jest, że w przypadku rozstania z pracownikiem w trybie „good leaver” nie traci on nabytych wcześniej praw, a czasami dostaje dodatkowe bonusy, na przykład automatyczne nabycie prawa za dłuższy nawet okres niż realnie przepracowany (częste w przypadku śmierci pracownika, szczególnie takiego, który na przykład przepracował już 1 roku z założonych w programie 3 lat).
Bad Leaver – przypadki „złego rozstania” to przed wszystkim rażące naruszenie prawa, działanie na szkodę spółki, w tym w szczególności podejmowanie działań konkurencyjnych i inne istotne naruszenia umowy wiążące pracownika ze spółką, a także złożenie przez pracownika wypowiedzenia przed upływem predefiniowanego czasu. Typową sankcją dla „bad leaver” jest utrata wszystkich praw, a czasami też konieczność odsprzedaży (celem umorzenia) spółce nabytych udziałów. Przemyślany i dobrze przygotowany program motywacyjny przewiduje wyjście awaryjne dla spółki, które w sytuacji Bad Leaver będzie mogła wykorzystać w razie konieczności wykluczenia pracownika z programu motywacyjnego, a w określonych przypadkach także ze spółki, jeżeli dojdzie do podejmowania przez niego działań sprzecznych z interesami spółki lub istotnie naruszających warunki współpracy czy też zasady uczestnictwa w programie motywacyjnym. Konieczne tutaj będą prawidłowe zapisy w umowach uczestnictwa/ regulaminach, ponieważ zabezpieczą one spółkę w przypadku zajścia szczególnych okoliczności, takich jak np. zakończenie współpracy w okresie wyłączności na zasadzie innej niż porozumienie stron, prowadzenie lub finansowanie osobiście lub za pośrednictwem podmiotów powiązanych działalności konkurencyjnej wobec spółki, działanie na jej szkodę czy też popełnienie przez pracownika przestępstwa, mające na celu wygaśnięcie uprawnienia do udziału w programie motywacyjnym.
Wnioski
Jak widać program motywacyjny to nie tylko moda, ale potężne narzędzie pomagające w budowaniu firmy. Prawidłowo skonstruowany i wdrożony program motywacyjny jest korzyścią dla pracodawcy jak i dla pracownika, koniecznym jednak jest poświęcenie należnej uwagi podczas umów dotyczących programu i regulaminów.